Ze zijn al even op de markt: tilt hydrometers die in het gistende bier drijven en het SG en de temperatuur meten. Het SG wordt gemeten door de helling waarmee het apparaat in de vloeistof drijft. Hoe meer gekanteld, hoe hoger het SG. De metingen worden doorgegeven via Bluetooth of wifi. Ik wilde dit wel eens proberen, want cijferfetisjist als ik ben, wil ik graag precies weten hoe de vergisting verloopt. Er zijn verschillende varianten op de markt: de Rapt pill, de tilt hydrometer en de iSpindel. De laatste is een zelfbouwpakket. Ik heb de Rapt pill gekocht. Dit artikel is geen review, die zijn er ondertussen meer dan genoeg te vinden, maar ik wilde wat dingen delen die me opgevallen zijn bij het gebruik van de Pill.

De Rapt pill

De Rapt pill geeft de metingen door via wifi en ik heb sinds kort eindelijk wifi in de brouwerij. De metingen worden doorgegeven aan een server en via een app en/of een website kun je waar je dan ook bent zien hoe de vergisting verloopt. Als de vergisting is afgelopen, kun je de gegevens downloaden. Voordat je de Pill gebruikt, is het aan te raden hem te calibreren. Hiervoor zijn drie methoden: de eenvoudige, de uitgebreide en de specialistische meethode. Bij de eerste meet je alleen in water, bij de tweede methode meet je in water en in een water/suiker oplossing van bekende dichtheid en bij de specialistische methode maak je een meetreeks in stappen van 10 SG punten van een SG van 1,000 tot en met 1,100. Dit staat allemaal keurig in de handleiding beschreven. Vanzelfsprekend geeft de specialistische optie de beste meetresultaten, dus dat heb ik gedaan. Het was leuk om te doen: lekker een paar uurtjes klooien met suikeroplossingen en metingen doen.

Voorheen hield ik de vergisting in de gaten door de hoeveelheid ontsnappend CO₂ te meten met een oude aardgasmeter. Via een formule bereken je dan hoeveel het SG is gedaald (meestal rond 1,045 g CO₂/l.SG punt, maar het kan variëren). Het leek me leuk om de metingen van de Pill te vergelijken met de metingen van het ontsnapte CO₂, dus bij mijn meest recente brouwsel heb ik voor het eerst de Pill gebruikt en daarnaast het ontsnappend CO₂ gemeten. In onderstraande grafiek zie je de resultaten.

De groene lijn geeft het berekende SG aan de hand van ontsnappend CO₂ weer, de groene punten de meting van de Rapt pill.

Een paar dingen vallen op.

1. De Rapt pill geeft een goede meting van het SG, dankzij de specialistische calibratie. Het gemeten begin SG komt overeen met het na het brouwen gemeten SG en het eind SG komt overeen met het eind SG zoals gemeten met de hydrometer.
2. De door de pill gemeten SG-daling begint vroeger dan dat er koolzuur ontsnapt. Dat is logisch, omdat als de vergisting start, het gistende bier eerst verzadigd moet worden met CO₂ voordat er CO₂ ontsnapt. Omdat er actieve productie van CO₂ plaatsvindt, zal het bier zelfs oververzadigen. De via het ontsnappende CO₂ berekende SG loopt dus achter op het door de Pill gemeten SG. Aan het eind van de vergisting komen de metingen weer bij elkaar omdat de oververzadiging van CO₂ verdwijnt. De gisting is dan gestopt, maar er ontsnapt nog wel CO₂.
3. (Niet in de grafiek te zien, maar wel geconstateerd:) Tijdens de actiefste gistingsfase was de door de Pill gemeten temperatuur een halve graad hoger dan de temperatuur die de sonde van de klimaatkast aangaf. Deze sonde zit aan de buitenkant van het gistvat geplakt met een paar lagen isolatie eroverheen. Kennelijk wordt het binnen in het gistvat toch warmer dan gedacht.

Ik vind de Pill een waardevolle aanvulling. Zelfs als je op je werk zit, kun je zien hoe de vergisting verloopt. Al heb je daar op dat moment weinig aan, want als er iets niet in orde is, ben je niet in de buurt om er wat aan te doen. Als je wel in de buurt bent, kun je direct als dat nodig is ingrijpen. Je ziet ook sneller dat een vergisting is afgelopen en het tijd is om te coldcrashen. Ook het meten van de temperatuur in het gistvat heeft zijn waarde, want ik denk dat bij zwaardere bieren met een heftiger vergisting de temperatuur nog wel eens meer dan een halve graad hoger zou kunnen oplopen dan wat ik aan de buitenkant van het gistvat meet, ondanks de lagen isolatie over de sonde. Overigens heeft RAPT ook een thermostaat op de markt die via Bluetooth communiceert met de Pill, zodat de temperatuurmetingen van de Pill gebruikt worden om de koeling of verwarming aan te zetten.