Afdrukken

Piekolie

We kunnen het ons nu nog niet voorstellen wellicht, maar er komt een tijd dat we het moeten stellen zonder goedkope, fossiele brandstoffen. Er komt een moment dat olie en gas op zijn en voor die tijd word energie steeds duurder. Dit fenomeen is bekend onder de term "piekolie". Een goede uitleg over wat piekolie is, vind je hier. Onze hele maatschappij is ingericht op de aanname dat we tot in lengte der dagen goedkope energiebronnen zullen hebben. Goedkope energie is de motor achter de globalisering van de economie en achter economische groei. We verbruiken momenteel zoveel energie dat dit niet op te vangen is met de veel minder efficiënte alternatieve energiebronnen. Ook kernenergie gaat ons niet helpen. Afgezien van het afvalprobleem is er, als we massaal overstappen op kernenergie, ook nog maar voor een beperkt aantal jaren uranium beschikbaar. En als dat allemaal nog niet genoeg is, ook het klimaatprobleem noopt ons tot een andere koers. Komende vijftig tot honderd jaar gaat er een hoop veranderen, of we dat nu leuk vinden of niet.

 

Olieproductie verleden en voorspelde toekomst

 

Veerkracht en lokalisering

We hebben de keuze hoe we de verandering tegemoet treden. Wachten we af tot de boel uit de hand loopt en de chaos losbarst, of bereiden we ons nu al voor op de overgang. Het moment van piekolie wordt door verschillende deskundigen op verschillende jaren geschat, maar duidelijk is dat de piek al is geweest of in de zeer nabije toekomst zal plaatsvinden. De overgang is dus dichterbij dan menigeen zal denken. Het is niet zo dat van het ene op het andere moment de olie op is, maar wel dat de olie die er nog is steeds moeilijker gewonnen kan worden. Bij een groeiende vraag zullen de prijzen exploderen en dat zal grote invloed hebben op de economie en onze leefwijze.

Paniek is echter niet nodig. In 2009 verscheen het boek "Het Transitie Handboek. Van olie-afhankelijkheid naar lokale veerkracht", geschreven door Rob Hopkins. Hij beschrijft prachtig hoe we de overgangsfase zo aangenaam mogelijk kunnen maken en hoe we kunnen overleven. Hij maakt duidelijk dat de toekomst er helemaal niet zo zwart uitziet als je misschien zou denken als je bij piekolie stilstaat. Onze huidige maatschappij heeft te maken met zoveel crises dat bijna elke radicale verandering een verbetering lijkt. Hopkins'' beschrijft dat we de na-oliemaatschappij baseren op zelfvoorzienendheid en veerkracht. Veerkracht betekent dat de samenleving tegen een stootje kan en niet gelijk instort als er iets gebeurt. Onze huidige maatschappij is verre van veerkrachtig. Als de bevoorrading van supermarkten stokt, hebben we nog maar voor twee dagen eten. Als de electriciteit uitvalt hebben we niet alleen geen stroom, maar ook geen drinkwater, functioneert de riolering niet meer en laten de meeste centrale verwarmingsinstallaties het eveneens afweten. We hebben ons enorm afhankelijk gemaakt van een aantal centrale voorzieningen (die sterk afhankelijk zijn van olie) en zijn daardoor niet goed in staat te reageren op een schok.

 

 

De economie van de toekomst is veel meer lokaal gericht dan nu het geval is. Gemeenschappen worden weer zelfvoorzienend in voedsel, kleding, energie en andere dagelijkse levensbehoeften. Het zal weer normaal worden om in je eigen tuin groenten te verbouwen (of hop, zoals vele hobbybrouwers nu al doen). In het openbaar groen zullen we noten- en fruitbomen planten in plaats van allerlei siergewassen. We gaan afvalwater in de wijk zuiveren met zuiveringsvijvers (waar we ook vis in kweken) en hergebruiken de voedingsstoffen uit ons afval door het lokaal te composteren. Regenwater vangen we op en zuiveren we tot drinkwater. Diverse kringlopen van materialen, water, meststoffen en geld zullen we weer op lokale schaal sluiten zodat we niet meer afhankelijk zijn van invoer van buitenaf. We zullen weer moeten leren hoe we zelf allerlei producten kunnen maken uit wat we lokaal tot onze beschikking hebben, net zoals de tijd van voor de olieverslaving. Hopelijk is niet al deze kennis verloren gegaan in de afgelopen decennia. Ga maar snel te rade bij je (groot)ouders!

 

Bier

Ook de bierproductie zal weer lokaal gaan gebeuren. Het is immers energetisch absurd om eerst met tonnen graan en daarna met grote plassen bier door het land (of zelfs Europa) te gaan slepen als we het ook lokaal kunnen maken. Bierliefhebbers mogen blij met ons hobbybrouwers zijn. Wij zullen het immers zijn die de lokale bierproductie kunnen faciliteren en garanderen. Wij hebben de kennis om met eenvoudige middelen een goed bier te brouwen. Wij worden de redders van de biercultuur. Leve ons! Uche uche.

Om ons aan de nieuwe tijd aan te passen, zullen we ons nog wel een aantal vaardigheden eigen moeten maken. Weinig hobbybrouwers hebben ervaring met het mouten van granen. Dit is echter niet zo heel moeilijk, dus dat zullen we snel leren. Ook het telen van brouwgerst doen er nog niet veel. Hop verbouwen is ondertussen een wijd verspreide bezigheid onder de hobbybrouwers, dus met de hoppige bieren komt het wel goed. Wel zullen we goed moeten nadenken over energie en waterverbruik en hoe we onze gist goed houden met beperkte koeling.

Het zou mooi zijn als we onze brouwketels niet hoeven te stoken met hout. Hoewel hout een hernieuwbare energiebron is, zal de beschikbaarheid daarvan beperkt zijn. Misschien komt er genoeg biogas beschikbaar, maar dat kunnen we nu nog niet inschatten (technisch is het goed mogelijk om ons groenafval samen met onze uitwerpselen te vergisten tot biogas en daar een behoorlijke hoeveelheid gas uit te winnen). Op vrij kleine schaal (tot een hectoliter?) zal het echter mogelijk zijn om brouwketels te verwarmen met zonne-energie. De zonneboiler is een beproefde techniek waarmee water tot gemakkelijk 80 graden te verwarmen is. Ook in de winter levert een zonneboiler warm water op (mits de zon schijn, natuurlijk). De uitdaging zit hem in het koken van het wort. Basis Brewing Radio heeft laatst een podcast geplaatst over een hobbybrouwer die zijn wort kookt op zonne-energie. Hij doet dat door de zonnestraling met een grote lens te concentreren op een zwart geschilderde tank. Zelf heb ik een ontwerp gemaakt voor een opstelling met een parabolische spiegel. Met een spiegel van 3 à 4 m² die precies op de zon wordt gericht, zou het mogelijk moeten zijn om jaarrond voldoende energie op te vangen om 25 liter wort te koken. Het ontwerp bestaat uit een dubbelwandige kookketel die gevuld is met thermische olie. Deze olie pomp ik door een buis die door het brandpunt van de spiegel loopt. Dit ontwerp ligt nog op de tekentafel, maar ik zou hem graag realiseren. Helaas ontvangt onze tuin niet (lang) genoeg zon voor een hele brouwdag en ik denk niet dat de buurt het zal waarderen als ik de rond onze tuin staande bomen omkap. Voordat ik het ontwerp in realiteit omzet zal ik eerst een idee moeten hebben waar ik deze installatie kan gaan gebruiken.

 

Zelf aan de slag

Rob Hopkins heeft in zijn stad, Totnes, een Transition Town groep opgezet. Het doel van de groep was om van onderaf een veranderingsproces op gang te zetten om de stad meer zelfvoorzienend en veerkrachtig te maken. Dit bleek een doorslaand succes. Honderden mensen in Totnes deden mee, het leek wel of de hele stad op een dergelijk initiatief zat te wachten. Ook in Nederland is een in aantal steden een groep gestart. In minder dan een jaar tijd zijn er 18 groepen in Nederland actief. Kijk op http://transitiontowns.nl voor meer informatie. Je vindt daar een lijst met officiële Transition Town steden in Nederland waarbij je je kunt aansluiten. Uiteraard kun je ook zelf een groep starten als er geen is in jouw omgeving. Ik heb mij aangesloten bij de groep in mijn stad. Op deze pagina vind je de inspirerende film In Transition. Ondertussen kun je ook nadenken over hoe je je bier kunt blijven brouwen zonder de toegang tot olie en gas en zonder dat je kant en klare mout en hop kunt kopen. Misschien is het aardig om alvast wat te experimenteren met zelf gerst verbouwen, mouten en eesten.

 

Tot slot

De overgang naar de periode na de olieverslaving zal misschien niet gemakkelijk zijn, maar de toekomstvisie die Hopkins neerlegt heeft zoveel positieve aspecten, dat ik er niet bang voor ben. Als we nú in actie komen, kunnen we de overgang nog aangenaam maken en dat is beter dan ons kop in het zand te steken, net te doen of er niets aan de hand is en af te wachten tot de onvermijdelijke instorting. Een dergelijk instortingsscenario is het ergste wat ons kan overkomen, maar is, zoals Hopkins laat zien, niet nodig. Aan ons de mooie taak om de biercultuur overeind te houden met lokale middelen en op kleinere schaal. Succes!

 

Adrie Otte, januari 2010